Toch zijn er peren die praktisch rond of platrond zijn. “Peren met alleen maar een steel en een buik”, zei een kind eens treffend. Ik noem deze peren voor het gemak knolvormig, ook al zal ik nu wellicht op mijn kop krijgen van rasechte klassieke pomologen. Aan de peren met een knolvorm is dit artikel gewijd. Bij vormen gaat het om “kijken”. Dit artikel zal dan ook voornamelijk een “kijk- artikel” worden.

De Winterbergamotte

De Winterbergamotte is een oud ras. Hij staat al in Knoop (1758) genoemd en getekend.

Tekening: J.H. Knoop, Pomologia, 1758

Vandaag de dag bestaat de Winterbergamotte nog steeds. Hij is bij gespecialiseerde kwekers verkrijgbaar . Voor een omschrijving verwijst Knoop hoofdzakelijk naar de Herfstbergamotte, waar we zodadelijk bij zullen stilstaan.

(Fragment uit: J.H. Knoop, Pomologia, 1758

De Winterbergamotte komt ook voor in Van Noort’s Pomologia Batava uit 1830. Zie onderstaande afbeelding.

In Van Noort een uitgebreide systematische beschrijving van de Winterbergamotte. Overigens valt op dat de tekening uit Van Noort een minder gladronde peer aangeeft dan zowel het beeld uit Knoop als de foto’s in dit artikel.

Beschrijving Winterbergamotte 1830:

• Kleur: De licht groenachtig gele kleur is aan de zonzijde donkerder, en over de geheele vrucht bezet met eene menigte groene stipjes, zoo ook enkele groene en rood-gele vlekken.
• Kelk: De kelkblaadjes die min of meer open zijn, staan overeind in eene breede ronde holligheid met eenige plooijen. De kleur is in, en eenigzins om de holte, geelachtig rood, met enkele donkerder stipjes.
• Steel: De steel die vrij diep in de vrucht steekt, is 10 strepen lang, met een breed boveneinde. De kleur is donker paarsachtig bruin. Bij den steel zijn eenige sleuven.
• Vrucht: De tijd van plukken is half de maand September. Van Februarij tot in Maart is zij als tafelpeer eetbaar, doch droog en niet aangenaam van smaak.

(Bron: Van Noort, Pomologie Batavia, 1830)

Op foto ziet de Winterbergamotte er nog ronder uit dan op de tekeningen uit Knoop en Van Noort.

Foto: Bas van Andel

Van de Bergamotte is ook een Herfst-variant, Ook deze wordt al door Knoop genoemd en getekend.

De Herstbergamotte

Van de Herfstbergamotte heeft Knoop een uitvoerige beschrijving gegeven. Omdat de beschrijving van de Winterbergamotte hieraan refereert, geven we deze hier, onder de tekening, integraal weer.

Tekening: J.H. Knoop, Pomologia, 1758

Fragment: J.H. Knoop, Pomologia, 1758

Nog wat andere Bergamottes uit Knoop

Zonder commentaar passeren hieronder nog enige prachtplaatjes van knolvormige peren: Bergamotten uit Knoop.

Tekeningen: J.H. Knoop, Pomologia, 1758

De Knolpeer (misschien: de “Hillse Knolpeer”)

De Knolpeer komt als zodanig niet in de inventarisatie van de Pomologische Verenigingen voor. Ook het Internet zwijgt over “mijn”hierna af te beelden Knolpeer. Wel wordt de benaming Knolpeer in West-Brabant gebruikt voor de Winterbergamotte. Maar “mijn“ hierna te beschrijven Knolpeer kómt uit het noordelijk deel van westelijk Noord-Brabant en heet daar Knolpeer. Doordat mijn “Knolpeer” in september begint te rijpen en de Winterbergamotte zoals de naam zegt een bewaarpeer is, is het evident dat we over twee variëteiten spreken. En om het nog ingewikkelder te maken: er bestaat in het oostelijk deel van noord-west-Brabant een gerecht “spek met knolperen”. Voorzover mij bekend zijn die Knolperen géén Bergamotten, maar eerder Brederodes. U hoort van de herfst nader, als “echte” determineerders hun zegje gezegd hebben.

Hoe ziet de Knolpeer er uit?

De “Hillse” Knolpeer in onrijpe toestand (ca. 20 juli).
Foto: Bas van Andel

Op de foto hieronder liggen naast elkaar de Winterbergamotte en de Knolpeer. Ongetwijfeld familie van elkaar, maar hoe de relaties liggen? Henk Houtman ( de nestor-deter mineerder van de Pomologische Vereniging Noord-Holland) mag het zeggen.

Nu beperken we ons tot de vorm van de vrucht. We vergelijken deze hieronder met de Winterbergamotte.

Met korte steel: de Winterbergamotte. Met lange steel en het opvallend veervormig gestreepte blad: de Knolpeer. In onrijpe toestand (ca. 20 juli).
Foto: Bas van Andel

• Binnenkort komt er een artikel over deze peer en de ook al opvallende verschijningsvorm van de boom. In de buurtschap Den Hill in het Brabantse deel van het rivierenland trof ik 3 oude Knolperenbomen aan. Ook in het dorp Genderen trof ik er één, die door de bewoner spontaan “Knolpeer”genoemd werd een minstens 90 jaar oud was. En voor het onwaarschijnlijke geval we hier een nieuwe variëteit te pakken zouden hebben doop ik de peer bij dezen als de “Hillse Knolpeer” of desnoods “Hillse Herfstbergamotte”. Door de naam “Hillse Knolpeer” is de mogelijke verwarring met de genoemde Westbrabantse bijnaam van de Winterbergamotte te voorkomen.
• Aan Henk Houtman is inmiddels om bericht en raad gevraagd. Inmiddels zijn hem 5 vruchten toegezonden, maar Henk Houtman geeft nu nog geen uitsluitsel. In ieder geval kan hij niet zonder meer een peer noemen die voldoet aan de beschrijving van de “Hillse Knolpeer”. In rijpe toestand wil Henk nogmaals, met andere pomologen, de peer bekijken. In spanning wachten we af………

Tot slot in deze bespiegeling een plaatje van een Bergamotte waar de “Hillse Knolpeer” qua schil op lijkt:

• Dubbelde Bergamot
• Blanke Diamantpeer
• Bergamotte d'Alençon
• Prinsenpeer (Noord-Hollandse benaming)

S Berghuis, DE NEDERLANDSCHE BOOMGAARD, 1868.

De “Hillse Knolpeer” lijkt in rijpe toestand alleen qua schil op de linkerpeer hierboven; de bruinrode kleur aan de zonzijde ontbreekt echter. Bovendien is de “Hillse Knolpeer” platronder, zoals de foto’s lieten zien.

• In de loop van het vroege najaar zullen foto’s van de rijpe “Hillse Knolpeer” - of hoe de peer dan ook moge blijken te heten - worden toegevoegd.
• Van de “Hillse Knolpeer” zal komend winterseizoen enig goed eenjarig hout als enthout beschikbaar zijn voor de liefhebbers. Te zijner tijd zal een advertentie in de “oproep-vraag-aanbod-rubriek” op deze website geplaatst worden.

Tot slot

Deze beeldexcursie langs knolvormige peren is op zijn eind. Wie nog niet genoeg heeft van knolvormige of ronde peren, kijke naar de Perzikronde in Berghuis of naar foto’s van de Zure en Zoete Brederode. Maar zij zijn niet zo “knollig” als de peren die u hierboven zag. Voor wie een mooie eironde peer, gelijkend op een onrijpe walnoot zoekt, is nog de Boerengroen te noemen. Deze peer is afgebeeld binnen het inventarisatieproject op deze website. Maar dan praten we niet meer over knolvormige peren. Daarom, voor we weer gaan uitweiden, dit is het slot van dit knollenstuk.

Copyright: Bas van Andel