Uit …..naar heerlijk fruit uit eigen hof  


Het komt niet vaak voor dat buiten de bekende centra van de pomologische clubs POM en NPV tentoonstellingen rond het thema fruit gehouden worden. Dit jaar gebeurt het wel, en wel in Kasteel Doorwerth. Uw redactie mocht al voor de officiële opening een kijkje nemen. Uw redactie had ruim de tijd genomen, en verkende ook de omgeving van het Kasteel Doorwerth.

De conclusie van het bezoek zullen we meteen geven. Het is alleszins de moeite waard om naar Kasteel Doorwerth te gaan, ook als je geen pomoloog bent. En ook als je wčl tot de categorie “pomologen”gerekend wil worden. In beide gevallen valt er veel te ontdekken en bewonderen!

Rondom het kasteel

Rondom het kasteel kun je genieten van de aanblik van het kasteel. Wie de tijd neemt om een rondje rondom het kasteel en de voorburcht te lopen, ziet telkens verrassingen. Het gaat dan om details van het kasteel, van de gracht, en van de beplanting. Ook de paden en dijken rondom het kasteel hebben zo hun cultuurhistorische verhaal. En als je met een botanisch of pomologisch oog kijkt, zie je nog veel meer.

Het kasteel bezien vanuit de tuin, tussen notenbomen door (Foto: Emile Heesters)

Buiten is ook nog de tuin van het Kasteel te bezoeken. Mooie bloeiers als Heemst en Turkse Salvia vragen er om dat je je fototoestel uit de tas haalt. We kwamen er niet voor, maar we genoten er wel van.

Waar wij als pomologen natuurlijk ook de camera op richtten was de (wilde?) mispelstruik in de oever van de slotgracht.

Mispel bij de kasteelgracht (Foto: Emile Heesters)

Wat ook onze aandacht trok was de walnotenboom die half boven de kasteelgracht hing. Je gaat er toch niet van uit dat de vroegere bewoners verwachtten dat de noten op het ijs zouden vallen. Of dat ze dachten dat de vissen harder zouden groeien als ze noten zouden eten. Alhoewel…. zowel vissen als walnoten hebben veel gezonde vetzuren…..

Walnotenboom boven kasteelgracht (Foto: Emile Heesters)

Wandelend over de rand van het Veluwezand zien we in de verte de Rijn. Daartussen staat het kasteelcomplex en zijn boomgaard. De boomgaard was verwaarloosd, maar is door vrijwilligers weer in prima staat gebracht. Er wordt aan gewerkt om de rassenrijkdom te herstellen.

De bomen zijn bijna allemaal vrij jong. Alleen aan de rand heeft een enkele oude boom alles overleefd.

Uitzicht vanaf de Veluwerand op de kasteelboomgaard met nog een enkele oude perenboom. Achter de populieren ligt de Rijn. (Foto: Emile Heesters)

Voor we het kasteel binnengaan, wordt de blik getrokken door een knoestige oude boom. Nee, het is geen vruchtboom, maar een acacia. En niet zo maar een acacia. Nee, het is de oudste acacia van Nederland. In de oorlog was ie aan flarden geschoten, maar hij is weer uitgeschoten en door zijn ongewilde vervorming door granaten tot een prachtjuweel geworden. Stevige banden moeten de takken beschermen tegen afbreken, maar de boom leeft en is vitaal!

Het mooist aan de eerste acaciaboom van Nederland zijn eigenlijk zijn knoesten. (Foto: Emile Heesters)

De tentoonstelling “Heerlijk eten uit eigen hof”

We kwamen eigenlijk voor de tentoonstelling “Heerlijk eten uit eigen hof”. Deze benaming bevat een dubbelzinnigheid, die ook in de inhoud van de tentoonstelling terugkomt. Heerlijk is lekker. En dat lekkere zie je volop in de tentoonstelling. Je ziet hoe fruit lekker gehouden werd, door middel van konfijten, drogen en inmaken op allerlei manieren. Maar de eigenlijke insteek is het heerlijke, afgeleid van “heer” en “heerlijkheid”. De insteek is een cultuurhistorische. Gelders Landschap en de stichting Geldersche Kasteelen beheren diverse kastelen en landgoederen. De heren van destijds waren de dragers van de fruitteelt. Uit tentoongestelde kaarten blijkt dat de heren van de kastelen als te Brakel en Doorwerth grote boomgaarden rondom hun kasteel hadden. Dat stuk cultuurhistorie wil men in Doorwerth voor het voetlicht brengen. En daarin is men goed geslaagd.

Wat valt er zoal te zien op de tentoonstelling?

Als je de tentoonstellingsruimte inloopt, zie je jonge fruitbomen die vorig jaar een vroegtijdig einde vonden, maar nu een tweede kans krijgen om de schoonheid van fruit te laten zien. De bomen zijn voorzien van appeltjes en peertjes van papier, uitgeknipt uit oude kopieën van oude boeken met fruitafbeeldingen. Dan al zie je meteen de veelzijdigheid van het historische fruitassortiment.

Die veelzijdigheid van kleur en vorm wordt nogmaals geaccentueerd in twee vitrinebakken vol gipsen appels en peren. Ooit in Wageningen geboetseerd en beschilderd, daarna in het Openluchtmuseum in de mottenballen verdwenen en nu opgepoetst in de vitrine liggend. Eindelijk komt het vakwerk van de makers en de schoonheid van de producten tot zijn recht.

Maar, ik zei het al, de insteek van de tentoonstelling is een cultuurhistorische. En die komt echt prima aan bod. Aan de wanden hangen platen van historische afbeeldingen. De oudste schildering die je kunt zien ( althans een afbeeding ervan) is die van fruitbomen in Herculanem, voordat de Vesuvius uitbarstte.

Volgende tekeningen met kastelen en hun omliggende boomgaarden laten zien hoe adel en fruit in Gelderland verweven waren.

Een landgoedtuin uit de 17e/18e eeuw ingericht met perken in de vorm van appels en peren (Foto: Emile Heesters)

Detail van een kaart van de vroegere boomgaarden rond het kasteel te Brakel (Foto: Emile Heesters)

Kortom

Kortom, je loopt vlot langs afbeeldingen van de fruitgeschiedenis, en die van de Gelderse heerlijke fruitgeschiedenis in het bijzonder. De vroegere Heren van de Gelderse kastelen dwingen anno 2008 nog respect af met wat ze eeuwen geleden deden.

Het fruit van de Heren was in de winter een heerlijke traktatie en of een voedzaam bestanddeel van een maaltijd. De tentoonstelling laat ook prima zien hoe fruit geconserveerd werd.

Wie wil, kan ook nog zelfwerkzaam worden. Je kunt je eigen fruittuin samenstellen met behulp van de afbeeldingen uit het fameuze Heidemij-boek van Lijsten en Beeftink uit 1942. Bij menige ouder zal een herinnering boven komen aan fruit uit grootmoeders tijd.

Kortom, de organisatie is er in geslaagd een tentoonstelling samen te stellen waar je heen moet als je van landgoederen, kastelen, cultuurhistorie houdt, maar ook als je pomoloog bent. De organisatie verontschuldigde zich tegenover de pomologie- mensen dat de tentoonstelling niet de pomologie maar cultuurhistorie als insteek had, maar ik wil graag benadrukken dat juist ook de pomologie op zeer aantrekkelijke en toegankelijke wijze wordt neergezet.

Deze tentoonstelling is dus verplichte aantrekkelijke kost voor pomoloog en cultuurhistoricus. En zeker aanbevelenswaard voor elke vakantieganger die toch in de buurt van het kasteel komt. Werkelijk, de tentoonstelling is ook aantrekkelijk voor de vakantieganger die geen verstand heeft van cultuurhistorie en of van historische fruitrassen. Juist voor de “alleen maar” geďnteresseerde bezoeker en zijn/haar evt. kinderen gaat snel en aantrekkelijk een wereld open!

Slot

Deze reportage laat zien, dat een uitje naar zowel het kasteel met zijn omgeving als de tentoonstelling daarbinnen een aanrader is. Nog niet genoemd zijn de overige tentoonstellingen in het kasteel, de wandelmogelijkheden richting Rijn en richting Veluwebos, de horecagelegenheden. De in de reportage aangestipte tuin bij het kasteel is voor tuinvrienden een aanrader.

Eigenlijk is er geen reden om niet naar Doorwerth te gaan………………zelfs ons koninklijk huis wist het bij het kasteel behorende mooie Bilderberggebouw te vinden.



Aan de inhoud van deze pagina kunnen geen rechten worden ontleend
©2001- POMologische Vereniging Noord-Holland