Er is op Internet niets over hem te vinden. Behalve dan dat hij bestaat (hij staat op de inventarisatielijst van Pomologische Vereniging Noord-Holland). En dat hij bij één kweker te koop is. Ook de pomologische literatuur bevat, zo verzekerde mij een autoriteit op perengebied, niet veel informatie over de Janbaas.

Daarom kan dit artikel niet veel meer zijn dan een eerste kennismaking met een bijzondere peer. Na de zomer zal nog een speurtocht naar geschiedenis en oorsprong van de Janbaas plaatsvinden. Op deze stek zal, indien er relevante informatie boven komt, van die speurtocht verslag gedaan worden.

De Janbaas – algemene informatie over voorkomen

De Janbaas is een oud hoogstamras. Hij kwam in ieder geval voor in het rivierengebied, maar ook in Noord-Holland is hij bekend. Van de nestor van de Pomologische Vereniging Noord-Holland, Henk Houtman, kwam de informatie dat hij enthout nam van een Suikerperenboom waaraan nog één tak van een Janbaas zat. Deze Janbaastak vormde indertijd in Noord-Holland naar hij vreesde het laatste overblijfsel van de Janbaas. Overigens, uit inventarisatie door de Pomologische Vereniging Noord-Holland is gebleken dat er in de Beemsterdorpen in totaal 5 Janbaas-bomen staan. De leeftijd hiervan is mij onbekend. In het rivierengebied zijn in ieder geval nog wel enkele zeer oude Janbazen te vinden.

Eigenschappen van de Janbaas

De Janbaas is een klein peertje met een typische smaak. Wie 40 jaar lang geen Janbaas heeft gegeten, krijgt bij het proeven van een Janbaas een aha- beleving. De smaak laat zich omschrijven als zoet, maar met een fris toefje en een aangenaam, specifiek niet-overheersend aroma.

Het meest opvallend aan de Janbaas is zijn vroege rijptijd. Op circa 18 juli is een redelijk aantal peren rijp. Binnen enkele dagen is een rijpe peer melig. Maar zolang hij niet melig is, is het een aangenaam zoet peertje. Het is geen echt sappige peer, maar overdreven droog is de peer, mits niet melig, evenmin. Oudere inwoners van dorpen in het rivierengebied dragen aangename herinneringen met zich mee aan de Janbaas. Hij markeerde vaak het echte begin van de (bouwvak- of school-) vakantieperiode.

Beelden van de Janbaas

In het rivierengebied trof ik in Wijk en Aalburg voor een voormalige boerderij onderstaande volgroeide Janbaas aan.

Het was 22 juli; de overvolle boom begon zijn rijke vruchtdracht al te laten vallen. Niettemin, er konden volop nog volop volle takken gefotografeerd worden.

Opvallend is de ongelijke rijping/kleuring van de peertjes. Dat ziet men vooral op de foto hierboven. Er zijn er die al helemaal geel zijn. Die zijn melig en niet aangenaam meer. Sommigen hebben een rood blosje. Deze zijn “gewoon”rijp. De peertjes moeten nog een groene kleur (ook) hebben, anders zijn zij overrijp.

Foto’s van de peer

Hieronder volgen nog enige foto’s waarop de peren in detail te zien zijn. Ook hier weer het kleurverschil dat opvalt. Alle vier de peren waren nog goed eetbaar, ook de peer linksonder op onderstaande foto. Die heeft nog een heel licht rood blosje. En ook de knalgele kleur van een overrijpe peer zoals die in eerdere foto’s te zien was, is hier nog niet aan de orde. Maar waarschijnlijk had het geen dag later moeten zijn, of deze woorden waren niet geschreven.

Opvallend aan de peer rechtsboven is het volgende. De steel is vergroeid met de vrucht. Deze vergroeiing lijkt een incidentele afwijking te zijn.

Anatomische les rond de Janbaas

Beide onderstaande foto’s geven een beeld van het inwendige van de Janbaas. Vooral is te zien dat de peer goed vastzit aan de steel. Opvallend is ook het stervormige klokhuis, zichtbaar na het doorsnijden van de peer over de breedte.

Nog één foto

Tot slot nog een foto van de prachtige witte bloei van de peer. Deze mag u niet onthouden worden. Alleen al om de bloesem zou men de boom moeten aanplanten.

(foto: inventarisatie Pomologische Vereniging Noord-Holland)

Slot

Tot zover de eerste kennismaking met de Janbaas. Klein maar fijn. Aanbevolen als gezond, door kinderen met smaak op te peuzelen vakantiepeertje. En aanbevolen als “markeerpeer” van het nieuwe perenoogstseizoen. Na de Janbaas volgt vrijwel onmiddellijk de Suikerpeer. Aanplant van de Janbaas vervroegt het tijdstip waarop weer fruit uit eigen hof gegeten kan worden.

Wie eenmaal de typische smaak van de Janbaas geproefd heeft, vergeet hem nooit meer. En dat kan van weinig andere peren gezegd worden.

Copyright en foto’s minus één van de Pomologische Vereniging Noord-Holland: Bas van Andel